Türkiye'de asgari ücret ve emekli maaşlarına oluşturulan zamlar, ne yazık ki sık sık fırsatçıların kazanç kapısı olmaya dönüştü. Her döviz ve akaryakıt fiyatındaki artış, esas besin, kira, restmiktar, otomobil ve otel gibi esas ihtiyaçların fiyatlarında üç katına varan artışlara namacıyla oldu. Ticari ahlak ve etik kaybolmaya yüz tuttu. Avrupa'da asgari ücret alan bir kişi, ortalama bir restmiktarda maaşının yüzde 1'ini ödeyerek doyurucu bir yemek yiyebilirken, Türkiye'de bu miktar yüzde 10'lara kadar çıktı. Aynı şekilde, market harcamaları da Avrupa'nın üç katına çıktı.
Pandemiyle başlayan küresel ekonomik kriz, Türkiye'nin yanı sıra başka ülke ekonomilerini derinden etkiledi. Enflasyon, bilhassa esas besin fiyatlarında ciddi bir artışa namacıyla oldu. Enerji fiyatlarındaki yükselişler de ekonomik dengeleri sarsmaya devam etti. Salgının denetim altına alınmasıyla birlikte, Avrupa ülkeleri enflasyonu denetim altına almaya ve mali politikalarını düzeltmeye yönelirken, Türkiye sıkı para siyasetine geçti.
Ancak, bu kriz Türkiye'de ticari etiğin bozulmasına namacıyla oldu. Daha çok kar elde etme hırsıyla hareket edenler, fırsatçılık, stokçuluk ve fahiş fiyat artışı gibi programları yaygınlaştırdı. Döviz kuru ve akaryakıt fiyatları artarken, kira, esas besin ve otomobil fiyatları da üç katına kadar çıktı. Tarladan çıkan bir domatesin marketteki fiyatı arasındaki uçurum ilgi çekici boyutlara ulaştı.
Türkiye'deki besin fiyatlarının fahiş boyutlara ulaştığını gösteren BigMac Endeksi gibi uluslararası ölçümler de mevcut. Dünya çapında McDonald's'ın menülerinin fiyatlarını karşılaştıran bu endeks, Türkiye'deki besin fiyatlarının başka ülkelerin çok üstünde olduğunu gösteriyor.
Restmiktarlarda ve marketlerde tüketilen ürünlerin fiyatları Avrupa'dan çok daha yüksek. Örneğin, Fransa'da bir restmiktarda yenen biftek Türkiye'deki fiyatının aşağı yukarı 100 katı kadar olabilir. Market alışverişinde de hal benzerdir. Bir Alman ailesi aylık market alışverişi amacıyla 250-400 avro harcarken, Türkiye'de bu rakam 15.000 lirayı bulabilir.
Fırsatçılığın etkileri yalnızca stokçuluk ya da fiyat artışıyla sınırlı değil, aynı vakitte KDV kaçakçılığı gibi programları da kapsıyor. Ticaret Bakanlığı, tavuk eti gibi fiyatları yükselen ürünlerde fiyatları düşürmek amacıyla detaylı önlemler almaya çalışıyor.
Sonuç olarak, Türkiye'de yaşanan ekonomik zorluklar, tüketicilerin alım gücünü azaltırken, ticari etik ve ahlakın erozyona uğramasına namacıyla oldu. Fiyat artışlarının denetim altına alınması ve tüketicilerin korunması amacıyla etkili adımlar atılması gerekiyor.
